Baş dönmesi ve denge problemleri, birçok kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyen sorunlardır. Peki, bu problemleri teşhis etmek ve doğru tedavi yollarını belirlemek için hangi yöntemlere başvurabiliriz? İşte bu noktada VHIT testi devreye giriyor.
VHIT (Video Head Impulse Test), vestibüler sistemin işlevselliğini değerlendiren, modern ve hassas bir tanı yöntemidir. Özellikle baş dönmesi (vertigo) ve denge bozuklukları gibi sorunların altında yatan nedenleri belirlemede kritik bir rol oynar.
Eğer vertigo, dengesizlik veya vestibüler sistemle ilgili başka bir sorun yaşıyorsanız, VHIT testi ile bu durumların tespit edilmesinin ne kadar kolay ve etkili olduğunu görmek isteyeceksiniz. Testin sunduğu hızlı ve kesin sonuçlarla tedavi süreciniz çok daha net bir şekilde planlanabilir.
Bu yazımızda VHIT testinin ne olduğunu, nasıl yapıldığını ve hangi durumlarda kullanıldığını detaylı bir şekilde ele alacağız. Modern tanı yöntemleriyle sağlığınızı geri kazanmanın yollarını keşfetmek için okumaya devam edin!
Head Impulse Testi (baş itme testi), ilk olarak Halmagyi ve Curthoys (1988) tarafından tanımlanmıştır. Yatak başı kullanılan bu test, unilateral, periferal ve vestibüler bozukluklarda kötü olan tarafı belirlemek için geliştirilmiştir. Günümüzde bu test, hastanın başına yerleştirilen yüksek çözünürlüklü kameraya sahip gözlükler aracılığıyla daha ileri teknoloji kullanılarak uygulanmakta ve VHIT (Video Head Impulse Test) olarak adlandırılmaktadır.
VHIT, vestibüler sistemde bulunan üç yarım dairesel kanal (SSK) ile vestibüler sistemi inerve eden vestibüler sinirin süperior ve inferior dallarını değerlendiren bir testtir. VHIT, baş hareketi sırasında gözlerin sabit bir noktada kalmasını sağlayan vestibülo-oküler refleksi (VOR) değerlendirme yoluyla işlev görür.
VHIT Testi Nasıl Yapılır?
Baş itilmesi, kişinin önceden tahmin edemeyeceği yöne doğru ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilir. Baş döndürme açısı düşük (20-30°), fakat ivmesi yüksektir (> 3000°/s²). Periferal vestibüler sistem normalse, test sonuçları VOR bulguları açısından normal çıkar. Ancak vestibüler sistemde fonksiyon kaybı varsa, düşük fonksiyon gösteren tarafa doğru refleksif sakkadlar (göz hareketleri) oluşur.
Aşağıda Prof.Dr. Nuri Özgirgin hocamızın videosunu izleyebilirsiniz.
VHIT Testinin Amacı ve Kullanım Alanları
Amacı:
- Semisirküler kanalların (SSK) değerlendirilmesi
- Vestibüler sinirin fonksiyonlarının incelenmesi
- Vestibüler hipofonksiyonun tanısı
Kullanım Alanları:
- Vestibüler rahatsızlıkların tanısı (Meniere, Vestibüler Nörit, Labirentit, Bening Paroksismal Pozisyonel Vertigo – BPPV)
- Nörolojik rahatsızlıklar
- Baş dönmesi (vertigo) şikayetlerinin değerlendirilmesi
- Tedavi etkinliğinin değerlendirilmesi
VHIT Testi Kimlere Yapılır?
- Baş dönmesi (vertigo) ve denge bozukluğu şikayetleri olan kişiler
- Vestibüler hastalığı olan hastalar (BPPV, Nörit, Labirentit vb.)
- Vestibüler rehabilitasyon gereksinimi olan kişiler
- Bilateral vestibüler kaybı olan hastalar
- Nörolojik hastalıklardan şüphelenilen hastalar (MS, serebellar hastalıklar vb.)
- Cerrahi müdahale geçiren hastalar (vestibüler sinir kesisi)
- Travma geçiren kişiler (kafa travması, boyun zedelenmesi)
- İleri yaş hastaları
- Pilotlar ve astronotlar gibi özel meslek grupları
VHIT Testinde Kullanılan Cihazlar
VHIT testinde kullanılan cihazlar, gözlük, yazılım cihazı gibi kısımlardan oluşur
- Video Frenzeli Gözlükler (Video Goggles): Test için temel cihazdır; göz hareketlerini hassas yüksek hızlı kamera ile kaydeder.
- Baş Hareket Sensörleri (IMU – Inertial Measurement Unit): Gözlük içerisinde yer alan sensörler, başın hızını ve açısını ölçerek baş hareketlerinin yönünü takip eder.
- Yazılım (Analiz Programı): Baş ve göz hareketlerini eş zamanlı analiz eder, VOR kazancını hesaplayarak sonuçları tablo ve grafiklerle sunar.
- Test Alanı İçin Sabit Hedef: Gözleri sabit bir noktaya odaklamayı sağlar; genellikle duvara yerleştirilen bir nokta, sembol veya etiket kullanılır.
VHIT Testinin Fizyolojik Temeli
VHIT testinin fizyolojik temeli, vestibülo-oküler refleks (VOR) yoluyla hızlı baş hareketleri sırasında gözlerin sabit bir noktada kalmasını sağlama prensibine dayanır. VHIT testi, iç kulakta bulunan ve dönme hareketini algılayan semisirküler kanalları (lateral, superior ve posterior SSK) değerlendirir. Vestibüler sinirin süperior dalı, lateral ve superior kanalı inerve ederken, inferior dalı posterior kanalı inerve etmektedir.
Fizyolojik Süreç:
- Başın Hareketi: Semisirküler kanallar içinde bulunan endolenf sıvısı, baş hareketine karşı zıt yönde hareket eder.
- Kupülaların Uyarılması: Kanalların içindeki kristaller üzerinde bulunan kupülalar, sıvının hareketine duyarlıdır. Baş hareketine göre kupüla eğilir ve bu, sensörik hücreleri aktive eder.
- Sinir İletimi: Sensörik hücrelerden gelen sinyaller, vestibüler sinir yoluyla beyin sapındaki vestibüler çekirdeklere iletilir.
- Göz Kaslarının Uyarılması: Vestibüler çekirdeklerden çıkan sinyaller, göz hareketlerini kontrol eden okülomotor sinirler üzerinden göz kaslarına iletilir ve gözler başın ters yönünde hareket eder.
VHIT ve Vestibüler Sistem Arasındaki İlişki
- Vestibülo-Oküler Refleks (VOR): Vestibüler sistemin ana işlevi, baş hareketi sırasında gözlerin sabit bir noktada kalmasını sağlamaktır. VHIT testi, VOR kazancını ölçerek bu işlevin doğruluğu hakkında bilgi verir.
- Semisirküler Kanalların Değerlendirilmesi: VHIT testi, her bir kanalı ayrı ayrı değerlendirme imkanı sunar ve hangi kanalda veya sinirde sorun olduğunu belirlemeye yardımcı olur.
- Vestibüler Disfonksiyonun Tespiti: VHIT testi sonuçları, vestibüler sistemdeki hipofonksiyon veya yetersizlik gibi anormal durumları tanımlar.
VHIT Testinde Baş ve Göz Hareketleri
VHIT testinde baş ve göz hareketlerini gösteren bir görsel
Baş Hareketleri: Her bir kanalı değerlendirmek için farklı baş hareketleri yapılır.
- Lateral kanal için: Baş sağa ve sola hızlıca çevrilir.
- Superior kanal için: Baş yukarı ve aşağı hareket ettirilir.
- Posterior kanal için: Baş sağa veya sola yan eğilir.
Göz Hareketleri: Normalde baş hareketi yönünün tersinde ve aynı hızda bir göz hareketi beklenir. Ancak anormallik varsa göz hedeften sapar ve hedefi tekrar yakalamak için yakalama sakkadı (düzeltici sakkadik hareketler) oluşur.
VHIT Testi ile Hangi Durumlar Tespit Edilebilir?
- Vestibüler Hipofonksiyon: Vestibüler sistemdeki yetersizlik, vertigo veya denge kaybına neden olabilir; hipofonksiyon tek veya çift taraflı olabilir.
- Vestibüler Nörit: Vestibüler sinirin iltihaplanması sonucu genellikle tek taraflı vestibüler yetersizlik görülür. VHIT testi, etkilenen siniri belirlemeye yardımcı olur.
- Labirentit: İç kulaktaki labirent yapısının iltihaplanmasıyla ortaya çıkar ve genellikle çınlama ve işitme kaybı eşlik eder. VHIT testi, vestibüler işlev yetersizliğini ölçer.
- Meniere Hastalığı: İç kulakta endolenf sıvısının birikmesiyle karakterize olan bu hastalıkta tekrarlayan vertigo atakları, tinnitus ve işitme kaybı gözlenir. VHIT testi, hastalığın ileriki aşamalarında yol gösterici olabilir.
- Vestibüler Migren: Migren tipi baş ağrılarına eşlik eden vertigo ve denge problemleri ile karakterizedir. VHIT testi, VOR kazancının etkilenimini gözlemleyebilir.
- Vestibüler Schwannoma (Akustik Nöroma): Vestibüler sinir üzerindeki tümör, sinire baskı yaparak vestibüler disfonksiyon yaratır. Tek taraflı işitme kaybı ve tinnitus gözlenir; VHIT testi, tümörün yerini belirlemeye yardımcı olur.
- Bilateral Vestibüler Kaybı (Ototoksik Etki): Ototoksik ilaçlar, özellikle kemoterapi ilaçları, vestibüler sistemi etkileyebilir. VHIT testi, bu etkinin yarattığı işlev kaybını gözlemleyebilir.
- BPPV (Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo): İç kulaktaki kristallerin hareketiyle ortaya çıkan ani baş dönmesi ataklarıyla karakterizedir. VHIT testi doğrudan tanı koymaz, ancak vestibüler sistem üzerindeki etkileri gözlenebilir.
- Travma Sonrası Vestibüler Disfonksiyon: Travma sonrası vestibüler sistem etkilenebilir. VHIT testi, travmanın etkisini değerlendirmektedir.
- Santral Vestibüler Bozukluklar: Vestibüler sistem etkilenimi daha üst merkezlerde (serebellum ve beyin sapı) olabilir. Bu durumda VHIT testi, periferik-santral ayrımını net bir şekilde yapabilir.
VHIT Testinde Sık Yapılan Hatalar
VHIT testi sırasında yazılımda görünen grafik kombinasyonları
Baş Hareketi Sırasındaki Hatalar
- Baş hareketlerinin yavaş yapılması: Yeterli hız sağlanmazsa kanallar uyarılmaz.
- Baş açısının çok fazla ya da az olması: Yanlış veya yetersiz uyarıma neden olabilir.
- Baş hareketlerinin düzensiz olması: Testin güvenilirliğini azaltır.
- Yanlış baş hareketi: Uzmanın yeterli donanıma sahip olmaması sonucu ortaya çıkabilir.
Göz Hareketi Sırasındaki Hatalar
- Hastanın gözünü hedefe odaklayamaması veya hedefin yanlış yerleştirilmesi.
- Test sırasında hastanın gözlerini kapatması.
- Göz hastalığı durumunda, hedefe odaklanma ve hedefi takip etmede sorun yaşanabilir.
Cihaz Yerleşiminde Hatalar
- Gözlük veya kameranın hastanın başına doğru yerleştirilememesi.
- Hastanın baş pozisyonunun doğru ayarlanmaması.
Hastanın Teste Uyumu
- Hasta test sırasında gergin veya uyumsuzsa baş hareketlerine uyum sağlayamaz.
- Hasta yorgun veya uykusuz ise, hedefe odaklanma sırasında sorunlar yaşanabilir.
Teknik, Yazılım ve Yorumlama Hataları
- Cihazın kalibrasyonu ile ilgili sorunlar.
- Cihaz yazılımında veri toplama sorunları.
- Test sonuçlarının klinik açıdan yanlış yorumlanması.
Sonuçları Etkileyen Diğer Faktörler
- Yaş: İlerleyen yaşla birlikte VOR kazancında azalma görülebilir.
- Cinsiyet: Kadın ve erkekler arasında minimal farklar bulunmuş; bu farkların etkisi olmadığı kabul edilmektedir.
- Bireysel Anatomik Farklılıklar: Baş, boyun hareketleri, göz kasları ve sinirleri bireyler arasında farklılık gösterebilir.
- İlaç Kullanımı: Vestibüler sistemi etkileyen ilaçlar, VOR kazancını azaltarak yanlış yorumlamaya neden olabilir.
- Çevresel Faktörler: Testin yapıldığı ortam ve zaman, sonuçları etkileyebilir.
- Hastalık ve Sağlık Durumu: Vestibüler hastalıklar ve sistemik hastalıklar, vestibüler sistem üzerinde dolaylı etkilere sahip olabilir.
VHIT Testi ile İlgili Sık Sorulan Sorular (SSS)
VHIT Testi Güvenli mi?
VHIT, vestibüler sistemin değerlendirilmesinde sık kullanılan ve ağrı veya acı hissi vermeyen, radyasyon veya enfeksiyon riski taşımayan güvenli bir testtir.
VHIT Testi Kaç Dakika Sürer?
Genellikle 15-25 dakika içinde tamamlanır; ancak hastanın teste uyumu sürede değişikliklere yol açabilir.
VHIT Testi Fiyatları?
Fiyatlar hakkında bilgi almak için sağlık merkezleriyle iletişime geçmeniz önerilir.
VHIT Testi Olası Yan Etkileri/Riskleri Nelerdir?
- Hızlı baş hareketleri sonrasında baş dönmesi yaşanabilir.
- Vestibüler sistem etkilenimi olan kişilerde nadiren de olsa dengesizlik hissi oluşabilir.
- Boyun problemi olan kişilerde baş hareketleri daha dikkatli yapılmalıdır.
- Ciddi vestibüler sistem sorunu olan kişilerde test sırasında baş dönmesi ve mide bulantısı yaşanabilir.
Not: Bu yazının geliştirilmesinde Nova Blog Yayın Kurulu katkı sağlamıştır. Blog içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Blog içeriğinde tedavi edici sağlık hizmeti ile ilgili bilgiler içeren ögelere yer verilmemiştir. Tanı ve tedavi için mutlaka hekiminize başvurunuz.
