İşitme kaybı kişiler işitme kaybı olmayan kişilere göre demans riski daha mı fazla? İşitme kaybı Alzheimer Demans arasında ilişki var mı? İşitme cihazları Alzeimer ve demans riskini azaltabilir mi?  Makalemizde soruların cevaplarını ve yapılan çalışma sonuçlarını okumaya başlayabilirsiniz.

4 beyin lobundan biri olan Temporal lob (sağ ve sol kısım), kulakların çevresinde ve üst kısmında yer alır. İşitme lobu temel olarak duyma (işitme), hafıza, anlama ve dilden sorumludur. Hipokampüs Temporal lobda yer almaktadır ve beynin bu bölümü hafıza ile ilişkili yerdir. Temporal lobda konuşulanları anlama, idrak etme, okunanların ve yeni bilgilerin yorumlanıp depolanması burada gerçekleşir. Uygun sözcükleri bulamamak, iletişimin sağlanamaması ve okuma zorlukları bölgenin çalışmasında bozulma olduğunda ortaya çıkar. Temporal bölgenin çalışmasında çıkan sorunlar hafıza bozukluğuna yol açar, hafızadaki bilgiler yenilenemez ve sabit kalır. Bu durum kişinin sabit fikirli olmasına neden olur. Yapılan araştırmalarda sağ temporal lobektomiye maruz kalmış kişilerin katı, değişmez bir dünya görüşüne sahip oldukları ortaya çıktı. Ayrıca demans hastalığı ilk safhaları beynin Temporal lobda bozulmalarıyla görülür.

Peki demans nedir? Diye bakacak olursak; beyni etkileyen çeşitli bozuklukların neden olabileceği beyin fonksiyon kaybıdır. Belirtiler arasında unutkanlık, düşünme ve yargılama bozukluğu, kişilik değişiklikleri, ajitasyon ve duygusal kontrol kaybı bulunur. Alzheimer hastalığı, Huntington hastalığı ve beyne yetersiz kan akışı, demansa neden olabilir. Çoğu demans türü geri dönüşümsüzdür. En sık görüleni Alzheimer hastalığı olan, birden çok altta yatan etiyolojiye sahip, en yaygın olarak hafıza kaybı olmak üzere, azalan bilişsel yeteneklerin bir sendromu olarak karşımıza çıkar. İşitme gibi duyusal girdinin eksikliği Alzheimer ve demans riskini arttırır.

İşitme Kaybı Alzheimer: Nasıl İlişkilidir?

Yaşlandıkça, beyindeki hücreler arasındaki bağlantılar hasar görür veya bazı hücreler kaybolur. Böylece “beyin atrofisi” veya basitçe “bilişsel gerileme” olarak adlandırılan bir süreç yaşanır. İşitme kaybının, yaşlandıkça kişileri bilişsel bozulma riskinin artmasına neden olur.

Yapılan çalışmalarda işitme kaybı en az 25 desibel olan kişilerde, Alzheimer ve demans rahatsızlıkların oranı daha yüksek ve işitme kaybı ilerledikçe bu risk daha da arttığını göstermektedir. Yapılan bir çalışmada ise işitme kaybı nedeniyle kişinin içe kapanması ve sosyal hayattan elini çekmesi de Alzheimer’a yakalanma riskini yüzde 9 arttırdığı bildirildi.

Diyebiliriz ki; işitme kaybı, Alzheimer ve demans ile ilgili üç temel gerçeği içeren illüstrasyondur. Birçok çalışma, tedavi edilmeyen işitme kaybı, Alzheimer hastalığı ve diğerleri arasında bir ilişki bulmuştur.

İşitme kaybı belirtilerini, demanstan ayırmak genellikle zordur ve çoğu zaman bir durum diğerini maskeleyebilir. Örneğin, bir konuşmayı takip etmek için mücadele etmek, demans veya işitme kaybının bir belirtisi olabilir.

Kişinin demansı varsa, işitme testi yaptırmanın bir anlamı olmadığı gibi yanlış bir düşünceye sahip olabilir. Bu sebepten demans hastalarının düzenli işitme testleri yaptırması önemlidir. Odyoloji testleri, gerekirse demanslı insanlar için uyarlanabilir.

İşitme Kaybı Alzheimer ile başa çıkma yollarına bakacak olursak,

-Düzenli işitme kontrollerinin yapılması ve kişinin sahip olduğu işitmeden en iyi şekilde yararlanması gerekir. Örneğin işitme cihazlarını kullanarak,

-Çevreyi iyileştirmek, örneğin arka plan gürültüsünü ve dikkat dağıtıcı unsurları azaltarak ve alanın iyi aydınlatıldığından emin olarak,

-Kişiye dudak hareketi, işitsel uyaran, jest ve mimik gibi çoklu iletişim ipuçlarını aynı anda iletmek,

-Hareketleri ve ifadeleri kullanmak ve iletişim kurarken insanların yüzünüzü görmesine izin vermek,

-Görsel ipuçlarını ve istemleri kullanma,

Gibi eylemlerle çözüm yolu bulabilir.

İşitme Kaybı Beyin Bölümlerini Değiştirir Mi?

İşitme kaybı, işitsel yanıttan sorumlu beynin bazı kısımlarını küçültüyor gibi görünüyor. Bir çalışmada, yaşlı yetişkinler karmaşık cümleleri dinlerken beyin taramalarına tabi tutulmuş. Ayrıca beynin kas kontrolünde yer alan bölgeleri olan “gri maddeyi” ve görme ve duyma, hafıza, duygular, konuşma, karar verme ve kendini kontrol etme gibi duyusal algıyı ölçen testler yapmışlar. İşitme kaybı olan kişilerde nöronların (beyin hücreleri) karmaşık cümlelere odaklandıklarında daha az aktif oldukları ortaya çıkmış. Ayrıca işitsel alanlarda daha az gri madde olduğu görülmüş. Bu etkiler zamanla birikebilir veya yaşa bağlı olarak tetiklenebilir. Diğer araştırmalarda, işitme kaybı olan yaşlı yetişkinlerin, konuşma anlama görevlerinde işitme kaybı olan genç yetişkinlere göre daha kötü performans gösterdiği tespit edilmiştir.

Yaşa bağlı işitme kaybıyla ilişkili beyin değişikliklerine bakıldığında, çeşitli hasta popülasyonlarında ön beyin görüntüleme çalışmaları, işitme kaybı olan yetişkinlerde daha küçük beyin hacimlerinin yanı sıra beyaz cevher yolu disfonksiyonunu (görev bozukluğu) göstermektedir. Presbiakuzi olarak da bilinen yaşa bağlı işitme kaybı ile Alzheimer hastalığı dahil olmak üzere daha yüksek bilişsel bozulma ve demans riskleri arasında bir ilişki olduğu görülmüştür. İşitme kaybı olan yaşlı yetişkinlerin, normal işitenlere kıyasla Alzheimer hastalığı veya bunama geliştirme olasılığı daha yüksektir. İşitme kaybı, presbiakuzi veya merkezi işitsel disfonksiyona bağlı olabilir.

11 yıllık süre boyunca yapılan bir çalışmada, gürültüyle konuşmayı duymakta zorlanan kişilerin demansa yakalanma riskinin daha yüksek olduğu bulunmuş. Görültüde anlamada zorlanma demansa neden olup olmadığını belirleyememiş olup sadece bağlantılı olduklarını belirlemiştir. Farklı bir çalışmada, yaklaşık 2.000 yaşlı için altı yıl boyunca bilişsel bozulma puanlarına bakıp işitme kaybı olanların daha hızlı azaldığı sonucuna varmışlardır. Araştırma başladığında gönüllülerin hepsi bilişsel olarak normal ancak çalışmanın sonunda, işitme kaybı olan kişilerin normal işitmeye sahip insanlara kıyasla bilişsel bozulma standardını karşılama olasılıkları yüzde 24 daha fazla olarak bulunmuştur. Ayrıca sensörinöral işitme kaybı olan hastalarda değişmiş beyin yapıları ve fonksiyonlarını birtakım işitme amplifikasyonu ve koklear implantlarla müdahaleden sonra bile dil gecikmesi, yürütücü işlev eksiklikleri ve görsel bilişsel bozukluk görülmeye yatkın olduğu tespit edilmiş.

İşitme Cihazları: Bilişsel Gerilemeyi Tersine Çevirir Mi?

İşitme cihazlarının kullanımı, bilişsel işlev ve demans riski arasındaki ilişkinin daha iyi anlaşılması, halk sağlığını önemli ölçüde etkileme potansiyeline sahiptir, çünkü işitme cihazları, işitme kaybının demans üzerindeki etkisini azaltmak için minimal invaziv, uygun maliyetli bir tedaviyi temsil eder. Aslında, başarılı bir işitme kaybı yönetimi ile demans vakalarının %9’una kadar önlenebileceği varsayılmaktadır. İşitme cihazları bilişsel gerilemeyi tersine çevirir mi, diye yapılan çalışmalar sonucunda, ciddi işitme kaybı olan bireylerde işitme cihazı takanların, kullanmayanlara göre subjektif olarak bilişsel gerileme riski biraz daha düşük bulunmuştur. İşitme cihazı kullanan katılımcılarının, işitme cihazı kullanmayanlara kıyasla tüm nedenlere bağlı olarak bunama geliştirme riski önemli ölçüde daha düşük olduğu görülmüştür.

Yapılan çalışmalar sonucunda, ileri derecede işitme kaybı olan bireylerde işitme cihazı kullananların, kullanmayanlara göre bilişsel gerileme riski daha düşük bulunmuş. İşitme cihazı kullanan katılımcılarının, işitme cihazı kullanmayanlara kıyasla tüm nedenlere bağlı olarak bunama geliştirme riski önemli ölçüde daha düşük olduğu görülmüş. Sonuç olarak, işitme engelli yetişkinler arasında, işitme cihazı kullanımı bağımsız olarak demans riskinin azalmasıyla ilişkilendirilmiştir. Bir başka çalışmada, işitme cihazlarının bilişsel işlevi desteklediğine dair az kanıt bulunmuş olmasına rağmen işitme engelini azaltmada etkili olabileceklerini kabul etmişler.

Sonuç olarak, işitme engelli yetişkinler arasında, işitme cihazı kullanımı bağımsız olarak demans riskinin azalmasıyla ilişkilendirilmiştir. Bir başka çalışmada, işitme cihazlarının bilişsel işlevi desteklediğine dair az kanıt bulunmuş olmasına rağmen işitme engelini azaltmada etkili olabileceklerini kabul etmişlerdir. İşitme cihazı kullanan bireylerde hafif bilişsel bozukluktan demansa geçişin daha yavaş olması, işitme kaybının etkili bir şekilde tanımlanması ve tedavisinin kümülatif demans insidansını azaltabileceğini düşündürmektedir.

Demans hastaları için özel olarak üretilmiş işitme ürünleri bulunmamakla birlikte, hala yardımcı olabilecek birçok cihaz vardır. Bunlar, giyilebilir bir mikrofon (“cep konuşmacısı” olarak bilinir) gibi nispeten basit olanlardan birinci sınıf işitme cihazlarına kadar uzanır.

İşitme kaybı Alzheimer gibi hastalıklarla yaşamayı daha da zorlaştırır. Şu anda demanstan etkilenen insanlar için, yaşam kalitelerini iyileştirmek ve iletişimi kolaylaştırmak için işitme cihazları önerilir.

Yazarlar:

Odyolog Muharrem GÖZÜGÖK

Odyoloji öğrencisi Kübra KOÇAK

 

REFERANSLAR

• https://www.acibadem.com.tr/hayat/isitme-kaybi-alzheimer-riskini-artiriyor/
• https://www.alzheimers.org.uk/about-dementia/symptoms-and-diagnosis/sight-hearing-loss
• https://www.healthyhearing.com/report/52904-The-connection-between-hearing-loss-and-cognitive-decline
• https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/the-hidden-risks-of-hearing-loss
• https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2050312120904572
• https://www.researchgate.net/profile/Fereshteh-Bagheri-2/publication/330482816_Alzheimer’s_Disease_and_Hearing_Loss_among_Older_Adults_A_Literature_Review/links/5c6940ac4585156b5701c9c2/Alzheimers-Disease-and-Hearing-Loss-among-Older-Adults-A-Literature-Review.pdf
• https://alz-journals.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/trc2.12122